بررسی علمی، تجربی و کاربردی

Home
/
آخرین اخبار گفتاردرمانی
/
آخرین اخبار
/
بررسی علمی، تجربی و…

لکنت زبان (stuttering) اختلال گفتاری است که در آن روانی گفتار به هم‌می‌خورد—شامل تکرار بخش‌هایی از کلمه، طولانی شدن صداها، انسداد صوتی و سکوت بین کلمات. این وضعیت علاوه بر تأثیر روی خود گفتار، می‌تواند باعث اضطراب، کاهش اعتماد به نفس، اجتناب از موقعیت‌هایی شود که نیاز به صحبت دارد، و مشکلات روانی و اجتماعی دیگر شود.

SpeechEasy یکی از ابزارهایی است که در دهه‌های اخیر برای کمک به افراد لکنت‌دار معرفی شده است. این دستگاه از طریق بازخورد شنیداری تغییر یافته (Altered Auditory Feedback: AAF) کار می‌کند، به ویژه دو روش مهم:

Delayed Auditory Feedback (DAF): یعنی صدای خود را با تأخیر کمی بشنوید
Frequency Altered Feedback (FAF): یعنی صدای خود را با تغییر فرکانس بشنوید

در ادامه مروری داریم بر تاریخچه، تحقیقات علمی درباره اثربخشی، تجربیات بیماران واقعی، چالش‌ها، و نحوه‌ای که کلینیک‌هایی مثل گفتار توان‌گستر می‌توانند از آن بهره ببرند.

تاریخچه و منشاء علمی SpeechEasy

اختراع SpeechEasy بر پایه ده‌ها سال تحقیق درباره AAF است. محقیقانی مثل Joseph Kalinowski و Andrew Stuart در دانشگاه East Carolina و همکارانشان نقش مهمی در توسعه الگوریتم‌ها و سخت‌افزار این دستگاه داشته‌اند. PubMed+3ahn.mnsu.edu+3ahn.mnsu.edu+3
این فناوری تلاش می‌کند اثر “همنوایی گروهی” یا choral speaking را تقلید کند؛ یعنی وقتی فردی همراه با دیگران هم‌صدا سخن می‌گوید، لکنت معمولاً کاهش می‌یابد. SpeechEasy این حس را با تأخیر و تغییر فرکانس صدا ایجاد می‌کند. ScienceDirect+2ahn.mnsu.edu+2

مطالعات علمی و شواهد

آزمایش بالینی تصادفی (RCT): مقایسه SpeechEasy با شیوه‌های رفتاری

در مقاله‌ای از Ana Paula Ritto et al. (2016) که منتشر شده در International Journal of Language & Communication Disorders، دو گروه بزرگسال لکنت‌دار بررسی شدند:

گروه اول با دستگاه SpeechEasy به مدت ۶ ماه هر روز استفاده کردند، بدون آموزش اضافی.
گروه دوم تحت درمان رفتاری شدند (fluency shaping و stuttering modification) به مدت ۱۲ هفته.
نتیجه: هر دو گروه کاهش چشم‌گیری در تعداد هجاهای لکنت‌دار (~۴۰٪ کاهش) داشتند نسبت به شروع. تفاوت معناداری بین دو گروه در این مورد وجود نداشت. PubMed

این نشان‌دهنده آن است که SpeechEasy می‌تواند به عنوان گزینه‌ای جایگزین یا مکمل برای درمان رفتاری باشد.

اثربخشی در بلندمدت (۱۳ تا ۵۹ ماه)

مطالعه Ronald F. Gallop و Charles M. Runyan (2012) بررسی کرد که آیا اثرات SpeechEasy بعد از چند سال استفاده دوام دارند یا خیر. PubMed

برای هفت نفر از کاربران دستگاه، بین پس از نصب اولیه و وقتی که مطالعه انجام شده (۱۳ تا ۵۹ ماه بعد)، تغییر معنی‌داری در میزان لکنت هنگام استفاده از دستگاه وجود نداشت؛ یعنی فرد اگر دستگاه را پوشیده بود، به همان میزان نسبی لکنت داشت.
اما وقتی میزان لکنت قبل از استفاده از دستگاه را با میزان لکنت بدون دستگاه در دوره فعلی مقایسه کردند، تفاوت معنی‌داری دیده شد (یعنی یک اثر پس‌مانده یا carry-over وجود دارد). PubMed
بنابراین ممکن است برخی کاربران پس از مدتی بتوانند در شرایطی بدون دستگاه نیز روان‌تر صحبت کنند.

مطالعات طبیعی محیطی (everyday situations)

مطالعه‌ای دیگر، توسط O’Donnell et al. (2008)، به بررسی تأثیر SpeechEasy در محیط‌های طبیعی‌تر (مکالمه، تلفن، صحبت با افراد غریبه) پرداخت. ScienceDirect+1

نتایج نشان دادند که تأثیر دستگاه در خواندن متن بسیار قوی‌تر است نسبت به صحبت معمولی (conversation).
بسیاری از شرکت‌کنندگان گزارش کردند که وقتی با تلفن صحبت می‌کنند یا در موقعیت‌های گفتار آزاد قرار می‌گیرند، دستگاه کمک خوبی می‌کند، اما نه همیشه.
برخی مشکلات مربوط به نویز پس‌زمینه و راحتی پوشیدن در محیط‌های شلوغ گزارش شد. ScienceDirect+1

مقایسه با درمان رفتاری و درمان ترکیبی

مطالعه Ritto و همکاران نشان داد که کارکرد SpeechEasy از نظر کم کردن تعداد هجاهای لکنت‌دار تقریباً هم‌سطح با درمان رفتاری است. اما نکته مهم این است که ترکیب ابزار (SpeechEasy) با درمان رفتاری می‌تواند باعث نتایج پایدارتر و تجربیات رضایت‌بخش‌تر شود؛ چون درمان رفتاری کمک می‌کند فرد تکنیک‌هایی برای کنترل لکنت در زمانی که دستگاه در دسترس نیست یا شرایط دشوار است، بیاموزد.

تجربیات بیماران

در کنار داده‌های عددی و علمی، تجربیات واقعی بیماران نشان‌دهنده نقاط قوت و ضعف کاربرد SpeechEasy است. در این بخش برخی از این تجربیات را بررسی می‌کنیم و تلاش می‌کنیم از آن‌ها درس بگیریم.

مثال‌ها و داستان‌ها

در وب‌سایت رسمی SpeechEasy و بخش testimonials (گواهی‌ها)، کاربران از کشورهای مختلف تجربه‌های خود را بیان کرده‌اند. SpeechEasy

Meredith، کاربر جدید در سال ۲۰۲۳: او گفته است که اعتماد بنفس او در موقعیت‌هایی که مجبور است سخنرانی داشته باشد یا در جمع صحبت کند، بسیار بالا رفته است. ترس از حضور در موقعیت عمومی برایش کم‌تر شده است. SpeechEasy
Ben و Mike و Mark: بعضی از آن‌ها گفته‌اند که تفاوت اثر دستگاه در موقعیت‌هایی مثل صحبت تلفنی یا در جمع احساس می‌شود، و تأخیر و تغییر فرکانس کمک می‌کند تا بهتر بتوانند آغاز صحبت کنند یا مانع انسداد صوتی شوند. SpeechEasy

مطالعات موردی (Case Studies)

در سند SLP Commentary and Case Studies از Apache SpeechEasy Pro، موارد زیر گزارش شده‌اند: speecheasypro.com

یک خانم ۴۳ ساله، کارمند بیمارستان؛ قبل از دستگاه مشکلات شدید در پاسخ‌گویی تلفنی، تماس با افراد عمومی داشت. پس از استفاده، در مکالمه درصد هجاهای لکنت‌دار از ۳۷٪ به ۱٪ رسید؛ در خواندن تقریباً کامل روان شد. بعد از مدتی، علائم ثانویه مثل تنش عضلانی و حرکات مربوط به تلاش برای گفتار کاهش پیدا کردند. speecheasypro.com
یک خانم ۳۵ ساله خانه‌دار با لکنت شدید و انسداد صوتی و نگه‌داشتن نفس قبل از شروع صدا؛ با دستگاه در مکالمه تقریباً صفر درصد لکنت در مقایسه با شرایط بدون دستگاه. Reading هم تقریباً بدون لکنت شده است. این بیمار طی مدت زمانی، ترکیب دستگاه + جلسات درمانی پیوسته را تجربه کرده است. speecheasypro.com
یک پسر ۹ ساله با لکنت متوسط؛ مادر گزارش داده‌‌است که لکنت او وقتی جلوی کلاس می‌بود، شدیدتر بود، اما با دستگاه و حمایت درمانی، تبدیل شده به اینکه بتواند در کلاس سخنرانی کند و خوانش داشته باشد بدون لکنت زیاد. speecheasypro.com

نقاط قوت تجربه‌ها

از تجربیات می‌توان این موارد را استخراج کرد:

اثر سریع در موقعیت‌هایی خاص: بسیاری از بیماران با اولین استفاده تغییرات ملموس در خواندن متن، صحبت تلفنی یا صحبت در جمع دارند.
افزایش اعتماد به نفس: یکی از بزرگترین دستاوردها، احساس راحتی بیشتر در گفتار، کاهش اجتناب از موقعیت‌های کلامی و تمایل بیشتر به صحبت کردن در جمع است.
کاهش آشکار در علائم ثانویه: مثل تنش در عضلات صورت، نگاه کردن چشم‌ها، اجبار به مکث، تلاش برای شروع صدا.
اثرات پس‌مانده: در برخی افراد، وقتی دستگاه را استفاده نمی‌کنند، اما تکنیک‌های گفتاردرمانی در کنار آن بوده است، روانی بهتری دارند.

چالش‌ها و نقاط ضعف از دید بیماران

تجربیات همچنین نشان‌دهنده این محدودیت‌ها هستند:

نویز پس‌زمینه: در محیط‌های پر سر و صدا، دستگاه ممکن است کارایی خود را از دست بدهد یا شنیدن خود را دشوار کند.
آغاز صحبت / شروع صداها: برخی افراد می‌گویند هنوز در شروع کلمات یا عبارات مشکلات دارند—even با دستگاه.
راحتی پوشیدن و آشکار بودن دستگاه: برخی بیماران به دیده شدن دستگاه حساس‌اند، یا احساس ناخوشایندی دارند هنگام استفاده طولانی‌مدت.
کاهش اثر با زمان: برای بعضی، در ابتدا تأثیر خیلی قوی است، ولی پس از چند ماه ممکن است اثر کاهش یابد یا نیاز به تنظیم مجدد دستگاه باشد.
هزینه و در دسترس بودن: دستگاه گران است؛ ممکن است پوشش بیمه‌ای نداشته باشد؛ خدمات پشتیبانی و تنظیم باید تخصصی باشد.

تجزیه و تحلیل علمی: آنچه داده‌ها نشان می‌دهند

با جمع‌بندی مطالعات و تجربیات، چند نکته کلیدی دیده می‌شود:

میزان تأثیر قابل توجه ولی متغیر است
- برخی افراد کاهش لکنت قابل توجهی (~۳۰-۸۰٪) در شرایط خواندن یا مکالمه داشته‌اند.
- برخی دیگر کمتر تأثیر دیده‌اند یا فقط در شرایط خاص.
موقعیت گفتاری مهم است
- خواندن متن معمولاً با تأثیر بیشتر همراه است، چون ساختار آن بهتر قابل پیش‌بینی است.
- مکالمه آزاد، صحبت در جمع یا تلفن و موقعیت‌های پراسترس تأثیر کمتر یا نامتغیر بودن را نشان می‌دهند.
اثرات بلندن مدت و پس‌مانده (carry-over) وجود دارد، اما نه برای همه
- در مطالعه Gallop و Runyan، اثر پس‌مانده‌ای دیده شده است: کاربرانی که دستگاه را استفاده کرده‌اند، حتی وقتی آن را ندارند نیز بعضی روانی را حفظ کرده‌اند. PubMed
- اما این اتفاق برای همه نیست و میزان آن متفاوت است.
ترکیب دستگاه با درمان گفتاری (Speech Therapy) به همراه تکنیک‌های رفتاری مؤثرتر است
- درمان رفتاری کمک می‌کند مهارت‌ها و تکنیک‌هایی تولید شوند که بتوانند هنگام نبودن دستگاه، کنار آن یا در شرایط دشوار استفاده شوند.
- پیوستگی جلسات درمانی مهم است.
انتظارات واقعی و فردی بودن پاسخ به درمان مهم است
- برخی افراد پس از نصب سریعاً رضایت دارند؛ برخی نیاز به زمان و صبر بیشتری دارند.
- انگیزه، پذیرش استفاده از دستگاه و همکاری در جلسات درمانی تأثیر زیادی دارد.

منابع و لینک‌های بین‌المللی معتبر

برای اینکه والدین یا متخصصان بتوانند مراجع معتبر برای خواندن بیشتر داشته باشند، چند منبع خوب عبارت‌اند از:

Ritto, A. P., Juste, F. S., Stuart, A., Kalinowski, J., & de Andrade, C.R.F. “The use of SpeechEasy® in stuttering treatment” – International Journal of Language & Communication Disorders, 2016. DOI:10.1111/1460-6984.12237 PubMed
Gallop, R. F., & Runyan, C. M. “Long-term effectiveness of the SpeechEasy fluency-enhancement device.” Journal of Fluency Disorders, 2012. DOI:10.1016/j.jfludis.2012.07.001 PubMed
O’Donnell, J. J., et al., 2008: “The effectiveness of SpeechEasy during situations of daily living.” Journal of Fluency Disorders ScienceDirect+1
SpeechEasy official testimonials page (برای تجربه‌های شخصی) SpeechEasy
Case studies منتشر شده توسط SpeechEasy SLPs در SpeechEasyPro Case Studies speecheasypro.com+1

تطبیق با شرایط ایران و کلینیک گفتار توان‌گستر

با توجه به آنچه در مطالعات بین‌المللی و تجربه‌ها دیده‌ایم، چگونه می‌توان این دانش را در کلینیک‌هایی مثل گفتار توان‌گستر به کار برد؟

پیشنهاد برای استفاده مؤثر

ارزیابی دقیق اولیه
- بررسی شدت لکنت (فرکانس، مدت، انسداد، علائم ثانویه)
- بررسی شرایط روانی مانند اضطراب گفتاری
- سطح انگیزه و تمایل به استفاده از دستگاه
اطلاع کامل خانواده و بیمار
- توضیح اینکه SpeechEasy یک ابزار کمکی است، نه درمان کامل
- مزایا و محدودیت‌ها را شفاف بیان کردن
- انتظار واقع‌بینانه: ممکن است تأثیرات متفاوت باشد
ترکیب دستگاه با گفتاردرمانی
- آموزش تکنیک‌های آغاز صحبت، مکالمه روان، تمرین در موقعیت‌های واقعی
- استفاده از تمرینات شنیداری و روان‌سازی گفتار
پیگیری منظم و تنظیم دستگاه
- بررسی مداوم عملکرد دستگاه در موقعیت‌های مختلف
- تنظیم تأخیر و تغییر فرکانس مطابق بازخورد بیمار
- جلسات بازبینی هر چند ماه یک بار
پشتیبانی روانی اجتماعی
- کاهش اضطراب، بهبود تصویر خویش
- گروه‌های حمایتی
- تکنیک‌های مدیریت استرس
دسترسی مالی و تأمین دستگاه
- چک کردن امکان تأمین هزینه توسط مراکز خیریه، بیمه‌ها یا طرح‌های حمایتی
- تهیه دستگاه‌های آزمایشی برای بیمار قبل از خرید کامل

کاربرد در مرکز توان‌گستر

کلینیک توان‌گستر کرج می‌تواند با بهره از این نکات:

جلسات مشاوره با والدین و بیماران داشته باشد تا اطلاعات دقیق راجع به SpeechEasy داده شود.
همکاری با متخصصان بین‌المللی یا منابع آموزشی جهت آشنایی کامل تیم گفتاردرمانی با دستگاه.
ایجاد پروتکل داخلی برای ارزیابی اولیه، مانیتورینگ، و استفاده ترکیبی دستگاه + درمان رفتاری.
مستندسازی تجربه بیماران ایرانی: جمع‌آوری داده‌های موردی، بررسی نتایج در مراجع خود، گزارش علمی از تجربیات محلی.